جلوه های قرآن و حدیث در حبسیه های فارسی

قرآن و حدیث دو منبع ارزشمند معارف انسانی است که شعرا و نویسندگان مسلمان در جای جای سخن خود به آنها تمسّک می جویند. شعرای حبسیه سرا نیز در سرودن حسب حال و بث الشکواهای خویش از این دو گوهر ارزشمند غافل نبوده اند و از آن بهره برده اند. این پژوهش برای نشان دادن جلوه های این تأثیرپذیری، پس از ذکر مقدّمه ای درباره ی انگیزه و پیشینه ی تحقیق، به شرح محتوای تحقیق در سه فصل می پردازد: درفصل اوّل، به حبسیه و حبسیه سرایان و محتوا و قالب حبسیه پرداخته است. در فصل دوّم، مباحثی کلی درباره ی اثرپذیری شعر فارسی از قرآن و حدیث و ارج و منزلت این منابع در نزد مسلمانان بیان شده است. در فصل سوّم، شیوه های اثرپذیری به چهار کارکرد تقسیم شده و برای هر کارکرد زیر مجموعه هایی ذکر شده است. این کارکردها عبارتند از: کارکرد کاربردی، که شاعر به صورت لفظی و ظاهری از آیات و احادیث تأثیر می پذیرد، این نوع اثرپذیری ملموس تر از دیگر کارکردها می باشد.کارکرد معنایی، که شاعر طی آن به مقصود و محتوای آیه و حدیث نظر دارد. کارکردهای تصویری، که به نکات بلاغی، ادبی و تصاویر مدحی و تلمیحی به کار رفته در شعر حبسی با توجه به قرآن و حدیث پرداخته شده است. کارکردهای اعتقادی، که شاعر در زمینه های اعتقادی و جهت گیری های خود در قبال حوادث ناگواری که با آنها روبرو می باشد و پیوند آن حوادث با سرنوشت و تقدیر و روزگار سخن می گوید و در این زمینه از قرآن و حدیث اثر می پذیرد. در پایان، میزان تأثیرپذیری شاعران از آیات و احادیث و زمینه های تأثیرپذیری بررسی شده و این نتیجه از تحقیق به دست آمده است که شعرای مسلمان در هر حالتی از حالات زندگی از تمسّک به منابع ارزشمند قرآن و حدیث غافل نبوده اند، هرچند میزان و نوع استفاده ی آنها از قرآن و حدیث با توجّه به دیدگاه ها و شخصیّت شان متفاوت است.